Od 10 sierpnia 2014 r. obowiązuje większość przepisów ustawy z 9 maja 2014 r. o ułatwieniu dostępu do wykonywania niektórych zawodów regulowanych (DzU nr 107, poz. 768) deregulujących lub całkowicie dereglamentujących dziewięć zawodów rynku finansowego. Ustawa ta otwiera dostęp do zawodu księgowego w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych, doradcy podatkowego i biegłego rewidenta. Trudno nie zgodzić się z autorami wyrażającymi pogląd, że poprzez całkowitą likwidację wymogów w zakresie wykształcenia, praktyki i zdania egzaminu zawód księgowego został w zasadzie zdereglamentowany.
Co się zmieniło
Deregulacja w zakresie zawodu doradcy podatkowego i biegłego rewidenta obejmuje zniesienie wyłączności na wykonywanie niektórych czynności doradztwa podatkowego, wprowadzenie możliwości zwolnienia z części egzaminów, znaczne zmniejszenie wymagań dotyczących praktyki i poszerzenie form wykonywania zawodu bądź zniesienie ograniczeń w jego wykonywaniu.
Przy okazji dokonywania zmian przepisów deregulujących dostęp do tych zawodów nastąpiło istotne, choć niezrozumiałe, zróżnicowanie obowiązków w zakresie ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej tych samych czynności w zależności od podmiotu świadczącego usługi.
Usługi prowadzenia ksiąg i doradztwa podatkowego – wymagane uprawnienia
| Czynności | Wymagania | |
| do 09.08.2014 | od 10.08.2014 | |
| Usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych (art. 4 ust. 5, art. 76 a ust.1, art. 79 pkt 6 i pkt 7 uor) | - certyfikat księgowy, tytuł biegłego rewidenta bądź doradcy podatkowego - ubezpieczenie OC | - pełna zdolność do czynności prawnych (art. 76 a ust. 3 pkt. 1 uor) - niekaralność za określone przestępstwa (art. 76 a ust. 3 pkt 2 uor) - ubezpieczenie OC (art. 76 h ust. 1 pkt 1 uor) |
| Prowadzenie w imieniu i na rzecz podatników, płatników, inkasentów ksiąg podatkowych i innych ewidencji oraz udzielanie im pomocy w tym zakresie (art. 2 ust. 1 pkt 2 uodp) | - certyfikat księgowy, tytuł doradcy podatkowego bądź biegłego rewidenta - ubezpieczenie OC | - ubezpieczenie OC (obowiązkowe tylko dla doradcy podatkowego art. 44 uodp) |
| Sporządzanie w imieniu i na rzecz podatników, płatników, inkasentów zeznań i deklaracji podatkowych lub udzielanie im pomocy w tym zakresie (art. 2 ust. 1 pkt 3 uodp) | - certyfikat księgowy, tytuł doradcy podatkowego bądź biegłego rewidenta - ubezpieczenie OC | - ubezpieczenie OC (obowiązkowe tylko dla doradcy podatkowego art. 44 uodp) |
| Udzielanie porad, opinii i wyjaśnień z zakresu obowiązków podatkowych, celnych i egzekucji administracyjnej związanej z tymi obowiązkami (art. 2 ust. 1 pkt 1 uodp) | - tytuł doradcy podatkowego bądź biegłego rewidenta - ubezpieczenie OC | -tytuł doradcy podatkowego bądź biegłego rewidenta (art. 3 ust. 1 uodp) - ubezpieczenie OC (art. 44 uodp) |
| Reprezentowanie podatników w postępowaniu przed organami administracji publicznej i w zakresie sądowej kontroli decyzji, postanowień i innych aktów administracyjnych w wymienionych wyżej sprawach art. 2 ust. 1 pkt 4 uodp) | - tytuł doradcy podatkowego - ubezpieczenie OC | - tytuł doradcy podatkowego (art. 3 ust. 2 uodp) - ubezpieczenie OC (art. 44 uodp) |
Tabelę opracowano na podstawie miesięcznika „Rachunkowość” nr 9/2014
Uwaga! Uprawnienia do wykonywania czynności zastrzeżonych dla doradców podatkowych mają również radcy prawni i adwokaci.
W konsekwencji zdereglamentowania prowadzenia ksiąg rachunkowych doprecyzowano też przepisy o odpowiedzialności kierownika jednostki. Według zapisu art. 4 ust. 5 ustawy o rachunkowości, obowiązki w zakresie rachunkowości (z wyłączeniem odpowiedzialności za przeprowadzenie inwentaryzacji) mogą zostać, w formie pisemnej, powierzone innej osobie lub przedsiębiorcy usługowo prowadzącemu księgi rachunkowe.
Nowe brzmienie tego artykułu eliminuje wszelkie wątpliwości dotyczące ponoszenia pełnej odpowiedzialności za wykonywanie obowiązków w zakresie rachunkowości przez kierownika jednostki. Zniesienie wymogu posiadania certyfikatu księgowego spowodowało też zmianę przepisów ustawy o rachunkowości w zakresie odpowiedzialności karnej za prowadzenie działalności gospodarczej polegającej na usługowym prowadzeniu ksiąg rachunkowych oraz odpowiedzialności za prowadzenie takiej działalności bez zawarcia umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej – art. 79 pkt. 6 i pkt 7. W istocie dokonana zmiana ogranicza odpowiedzialność karną za prowadzenie działalności w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych.
Konsekwencje także dla przedsiębiorców
Warto zwrócić uwagę, że w nowej sytuacji faktycznej i prawnej znalazły się nie tylko podmioty świadczące usługi, ale również wszyscy podatnicy, a w szczególności przedsiębiorcy, którzy decydując o tym, kto rozliczy i zoptymalizuje płacone podatki, po dokonanych zmianach, winni mieć na uwadze obowiązujące przepisy Ordynacji podatkowej.
Artykuł 3 pkt 4 Ordynacji podatkowej stanowi, że księgami podatkowymi są księgi rachunkowe, podatkowa księga przychodów i rozchodów, ewidencje oraz rejestry, do których prowadzenia do celów podatkowych obowiązani są podatnicy. Z przepisem tym koresponduje zapis art. 2 ust 1 ustawy o doradztwie podatkowym zawierający katalog czynności doradztwa podatkowego, z których niektóre mogą wykonywać tylko uprawnione podmioty, w tym w pierwszej kolejności doradcy podatkowi.
Zakres odpowiedzialności podatnika i płatnika za podatki wynikające z zobowiązań podatkowych określają art. 26 i art. 30 Ordynacji podatkowej. Dopuszczona przepisami Ordynacji podatkowej możliwość działania podatnika w zakresie podpisywania deklaracji (art. 80 a i art. 80 b) i reprezentowania strony w postępowaniu podatkowym (art. 136 i art. 137) dotyczy jedynie zastępstwa w zakresie określonym w pełnomocnictwie, które upoważnia, a nie obciąża pełnomocnika obowiązkiem reprezentowania mocodawcy.
Reasumując stwierdzić należy, że to na podatniku zawsze spoczywa obowiązek prawidłowego prowadzenia ksiąg podatkowych, w tym również rachunkowych i innych ewidencji dla celów podatkowych oraz terminowego rozliczania podatków w należnej wysokości. Ponadto dla ochrony interesów podatnika niezmiernie istotne jest zróżnicowanie obowiązku ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej w zależności od tego, kto świadczy usługi składające się na czynności doradztwa podatkowego.
Artykuł 44 ust. 3 ustawy o doradztwie podatkowym, podmiotowo, zobowiązuje jedynie doradcę podatkowego do zawarcia umowy ubezpieczenia, niezależnie od rodzaju czynności i formy ich wykonywania, a w przypadku świadczenia usług przez inne podmioty, tylko usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych objęte jest tym obiowiązkiem. Oznacza to, że wszystkie czynności doradztwa podatkowego objęte są obowiązkowym ubezpieczeniem tylko w przypadku świadczenia ich przez doradcę podatkowego.
Zamiast podsumowania
Skutkiem likwidacji wymogu posiadania certyfikatu księgowego wydawanego przez Ministra Finansów będzie:
- zwiększenie roli doradców podatkowych i biegłych rewidentów na rynku usług księgowych świadczonych na rzecz przedsiębiorców obowiązanych prowadzić księgi rachunkowe,
- stopniowy wzrost ilości osób zajmujących się świadczeniem usług księgowych, a zwłaszcza obsługujących mniejsze podmioty gospodarcze, nie objęte obowiązkiem prowadzenia ksiąg rachunkowych,
- wzrost znaczenia certyfikatów wydawanych przez stowarzyszenia i organizacje zawodowe np. przez Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, które już wcześniej wprowadziło czterostopniową ścieżkę certyfikacji zawodu nadając tytuły księgowego, samodzielnego księgowego, głównego księgowego i dyplomowanego księgowego, a aktualnie wprowadza wydawanie certyfikatu eksperta usług księgowych,
- zróżnicowanie warunków i cen ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych.
Jak słusznie zauważono w Przewodniku przygotowanym na potrzeby Rady Podatkowej Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych Lewiatan świadomy podatnik to ten, który potrafi docenić umiejętność zarzadzania podatkami na które składają się:
- planowanie podatkowe polegające na takim prowadzeniu interesów majątkowych, żeby umożliwić minimalizację obciążeń podatkowych z zachowaniem przestrzegania obowiązujących przepisów prawa,
- optymalizacja podatkowa rozumiana jako wybór formy i struktury transakcji, w ramach i granicach obowiązującego prawa, w celu zmniejszenia poziomu obciążeń podatkowych,
- ryzyko podatkowe rozumiane jako brak pewności co do skutków podatkowych, zarówno odnośnie zdarzeń gospodarczych, które już zaistniały, jak i tych, które będą mieć miejsce w przyszłości.
Po deregulacji ważnym elementem wszystkich działań każdego podatnika staje się dostępność do aktualnej wiedzy w zakresie obowiązujących i projektowanych przepisów prawa podatkowego, orzecznictwa sądów i trybunałów oraz interpretacji dokonywanych przez organy podatkowe.
Wykonanie tych zadań może zagwarantować jedynie profesjonalny doradca podatkowy, objęty rygorami zawodu zaufania publicznego, który jako jedyny podmiot może kompleksowo wykonywać wszystkie czynności doradztwa, niezbędne do minimalizacji ryzyka podatkowego.
To z ustawy korporacyjnej wynikają obowiązki doradcy podatkowego takie jak ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej, zachowanie tajemnicy zawodowej, ochrona danych osobowych i podnoszenie kwalifikacji zawodowych.
Jerzy Musiał - doradca podatkowy z Wielkopolskiego Oddziału KIDP, biegły rewident, Wiceprezes Oddziału Wielkopolskiego Stowarzyszenia Księgowych w Polsce
Artykuł pochodzi z Biuletynu Krajowej Izby Doradców Podatkowych „Doradca Podatkowy” nr 3/2014. Śródtytuły wprowadzone przez Redakcję.
